Tranh sơn dầu là gì? Định nghĩa tranh sơn dầu

Tranh sơn dầu là thể loại tranh phổ biến nhất trên khắp thế giới. Các bức họa được đấu giá thường xuyên nhất, các triển lãm tranh thu hút nhất… Hầu hết đều là tranh sơn dầu. Chất liệu sơn dầu có thể sử dụng để vẽ – tả mọi thứ. Từ chân dung cho đến phong cảnh, trừu tượng, hoặc các chất liệu kết hợp (mixed media) trong hội họa. Vậy, có thể định nghĩa tranh sơn dầu là gì?

Tranh sơn dầu là gì?

Tranh sơn dầu là tranh vẽ bằng sơn dầu – một loại họa phẩm được làm từ bột màu (sắc tố) kết hợp với dầu để tạo độ kết dính. Các loại dầu thường được dùng là dầu lanh, dầu hạt anh túc, dầu hạt óc chó. Đôi khi họa sĩ sử dụng cả dầu hồng hoa.

Mỗi loại dầu có sự ảnh hưởng khác nhau lên màu vẽ như thời gian ngả vàng. Dầu cũng liên quan đến thời gian khô và độ bóng của màu sắc. Người họa sĩ có thể sử dụng nhiều loại dầu để pha màu khi vẽ một bức tranh. Điều đó tùy thuộc vào loại sắc tố và hiệu ứng mong muốn. Màu sơn dầu cũng thay đổi tùy thuộc vào chất dung môi khi pha loãng. Dầu có thể được đun sôi với nhựa thông hoặc nhũ hương để tạo độ bóng.

Pha màu sơn dầu đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn để tránh gây những phản ứng hóa học. Sắc tố có thể là nguyên liệu khoáng, hữu cơ hoặc nguyên liệu hóa học.

Sơn dầu không thấm nước, có độ dẻo và độ che phủ mạnh. Sơn dầu cũng dễ dàng phủ kín lớp sơn khác ở dưới, trừ các màu có tính đặc biệt.

Sơn dầu được sử dụng từ bao giờ?

Sơn dầu đã được các họa sĩ sử dụng từ khoảng thời gian giữa thế kỷ 5 và thể kỷ 10. Để vẽ những bức tranh Phật giáo ở Tây Afghanistan. Nhưng phải đến tận thế kỷ 15 sơn dầu mới trở nên phổ biến. Có lẽ nó đã được du nhập về phương Tây trong thời kỳ trung cổ. Với những ưu điểm vượt trội, sơn dầu đã trở thành chất liệu chính để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật. Điển hình là những bức tranh kiểu Hà Lan mới ở Bắc Âu và sự phát triển của kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu thời Phục Hưng. Từ đó, sơn dầu đã gần như thay thế hoàn toàn các loại chất liệu khác.

Trong những năm gần đây, sơn dầu trộn nước đã trở nên thông dụng. Chất liệu mới này phần nào thay thế sơn dầu truyền thống. Sơn dầu trộn nước có chứa một chất chuyển thể. Chất này giúp rút ngắn thời gian khô của màu. Hiện chỉ còn từ 1 – 3 ngày thay vì 1 – 3 tuần như trước đây.

Cũng có lúc người ta dùng từ “màu dầu” thay cho từ “sơn dầu”. Cách gọi với ý định chỉ chất liệu dùng trong tác phẩm.

Kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu

Kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu truyền thống thường bắt đầu với việc người họa sĩ dùng than chì hoặc màu mỏng phác họa lên toan vẽ. Bột màu thường được trộn với dầu hạt lanh, khoáng chất hoặc các chất dung môi khác. Cách này để pha loãng, tăng hoặc giảm thời gian khô màu. (Dung môi có thể hòa tan sơn dầu nên cũng được dùng làm chất tẩy rửa dụng cụ vẽ).

Một nguyên tắc cơ bản của vẽ tranh sơn dầu lúc đó là lớp màu bên trên cần chứa nhiều dầu hơn lớp màu bên dưới. Điều này là để các lớp màu được khô đều, nếu không áp dụng điều này, bức tranh sẽ có thể bị vỡ và bong.

Yếu tố quyết định sự ổn định và bền chắc của bức tranh chính là chất lượng và loại dầu. Có nhiều chất hỗ trợ khác có thể được pha cùng với sơn dầu như sáp lạnh, nhựa cây và véc ni. Những chất bổ trợ này giúp các họa sĩ điều chỉnh độ mờ, độ bóng, độ đậm đặc. Nó cũng tăng khả năng bám dính và bao phủ những nét vẽ. Đó là những yếu tố quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thể hiện của sơn dầu.

Vậy, tranh sơn dầu được vẽ bằng gì?

Tranh sơn dầu được vẽ bằng cọ nhưng cũng có nhiều cách vẽ khác như vẽ bằng bay hoặc giẻ.

Sơn dầu lâu khô hơn các chất liệu khác. Điều đó cho phép các họa sĩ có thể sửa đổi màu sắc, bề mặt hay đường nét trong bức tranh. Đôi khi, người họa sĩ có thể loại bỏ cả lớp sơn dầu cũ để vẽ lại từ đầu. Đơn giản chỉ bằng cách lau bằng giẻ và nhựa thông nếu sơn còn ướt. Còn khi sơn đã khô thì phải được cạo.

Sơn dầu khô bằng quá trình ô xy hóa chứ không phải do nước bốc hơi. Thời gian để có thể sờ bằng tay lên tranh thường mất 2 tuần. Tuy vậy, một số loại sơn dầu có thể khô chỉ trong vài ngày. Thời gian để bức tranh khô hoàn toàn sẽ mất từ 6 tháng đến 1 năm. Đối với các chuyên gia bảo tồn thì khác. Một bức tranh sơn dầu chỉ thực sự khô khi nó có tuổi thọ từ 60 – 80 năm.

Lịch sử sơn dầu

Dựa theo lịch sử của màu tempera (bột màu trộn với trứng và vẽ lên bề mặt thạch cao) và các loại màu vẽ khác ở Châu Âu cho thấy, màu sơn dầu được phát hiện một cách riêng biệt. Có những bằng chứng cho thấy sơn dầu đã được sử dụng rất sớm ở Afghanistan. Dễ thấy các bề mặt ngoài trời như tường nhà hay khiên đấu sĩ, đồ trang trí… Các bề mặt này Khi phủ bằng sơn dầu đều bền hơn so với các chất liệu màu truyền thống khác.

Thời Phục Hưng, xuất hiện những “phát minh” vẽ tranh bằng sơn dầu trên bảng gỗ. Trong cuốn sách On Various Arts, Theophilus đã có những hướng dẫn rất rõ ràng về cách vẽ tranh bằng sơn dầu. Vào thời kỳ này, sơn dầu được dùng chủ yếu để vẽ tượng. Kế đó là vẽ trang trí đồ gỗ, điêu khắc, đặc biệt là các vật dụng ngoài trời. Phải đến thời anh em họa sỹ Van Eyck (khoảng 1390 – 1441) họ mới có thành công lớn với sơn dầu. Họ đã dành cả đời mình trong việc hoàn thiện và phát triển kỹ thuật vẽ chất liệu sơn dầu. Màu sắc sơn dầu đến thời kỳ này đã trong trẻo tươi sáng hơn. Màu có độ bóng đẹp, không thấm nước, bền vững và chịu được thử thách của thời gian.

Những tác phẩm sơn dầu đầu tay:

Những tác phẩm đầu tiên vẫn là tranh vẽ trên bảng gỗ. Đến những năm cuối thế kỷ 15, vải toan canvas đã trở nên phổ biến hơn. Vải toan có ưu điểm giá rẻ, dễ vận chuyển. Toan rộng nên có thể vẽ những bức tranh lớn. Các họa sĩ tại Venice, nơi vải căng buồm rất sẵn, đã trở thành những họa sĩ tiên phong chuyển qua vẽ trên toan vải canvas. Những bức tranh kích thước nhỏ cũng được vẽ trên kim loại, đặc biệt là trên những chiếc đĩa đồng. Dù những vật liệu này đắt hơn nhưng rất bền chắc, cho phép vẽ những chi tiết phức tạp. Người ta thường tận dụng bản kẽm đã qua sử dụng tại nhà in vào mục đích này.

Trào lưu sử dụng sơn dầu từ Italia lan qua các nước Châu Âu khác. Đến năm 1540, các chất liệu vẽ tranh cũ như tempera đã hoàn toàn bị thay thế.

Nguyên liệu chế tạo sơn dầu

Dầu lanh là loại dầu thường được sử dụng nhất để pha sơn dầu. Một điều thú vị là vải lanh cũng được sử dụng trong tranh vẽ.

Dầu hạt rum, dầu hạt óc chó hay dầu hạt anh túc cũng đôi khi được sử dụng. Các loại dầu này dùng để pha chế những màu sắc sáng như màu trắng. Tuy ít ngả vàng khi khô, nhưng chúng có nhược điểm là lâu khô và không được bền chắc. Trong khi đó, dầu lanh có xu hướng làm màu sắc ngả vàng khi khô.

Những tiến bộ về hóa học ngày nay đã sản xuất ra các loại sơn dầu mới. Đó là loại sơn có thể pha loãng và rửa sạch bằng nước.

Có một loại sơn dầu mới tân tiến hơn (thực ra là một loại chất dẻo). Màu này có khả năng chịu nhiệt rất tốt lên đến 130 – 138 độ C. Có thể nói đây là loại dầu không bao giờ khô. Họa sĩ không cần phải rửa cọ trừ khi muốn dùng màu khác. Dù rằng loại dầu này không thực sự là sơn dầu. Những bức tranh vẽ bằng chất liệu mới này vẫn được xếp vào thể loại tranh sơn dầu.

Vật liệu vẽ tranh sơn dầu

Toan vẽ truyền thống được làm từ vải lanh. Sau này vải bông được sử dụng rộng rãi hơn vì ưu điểm giá rẻ hơn.

Nhiều bề mặt được sử dụng để vẽ trong suốt lịch sử hội họa. Phải kể đến: vải sơn, ván gỗ, giấy, đá, gỗ ép và bìa cứng. Bề mặt được sử dụng nhiều nhất từ thế kỷ 16 chính là toan vải canvas. Dù thế, nhiều họa sĩ vẫn đang vẽ trên các tấm nền cho đến ngày nay. Tấm nền đắt hơn, nặng nề, không thể gấp gọn, khó khăn trong vận chuyển… Tuy nhiên, tấm nền lại có lợi thế khi vẽ các bức tranh cần chi tiết cao.

Các kích thước tiêu chuẩn cho tranh vẽ được xác lập tại Pháp từ thế kỷ 19. Đây là dựa trên các kích thước thường được các họa sĩ sử dụng. Và còn vì các nhà cung cấp vật liệu thường chế tạo các cỡ này.

Kết lại

Trải qua một quá trình dài hình thành và phát triển, ngày nay sơn dầu được sử dụng rộng rãi. Tranh sơn dầu là loại hình nghệ thuật phổ biến trên toàn thế giới. Việc phát hiện và hoàn thiện chất liệu sơn dầu là một cuộc cách mạng lớn của nhân loại. Từ đó, tranh sơn dầu đã làm thay đổi và nâng cao nghệ thuật hội họa.

Dịch từ Oil painting bởi TranhDep.Com

Để xem thêm các sản phẩm tranh sơn dầu, xin hãy click vào phần danh mục chính và chọn lựa:

• Tranh Hoa
• Tranh Phong Cảnh
• Tranh Phong Thủy
• Tranh Treo Phòng Khách
• Tranh Trừu Tượng